ADAT MENGGELAR MEMBENTUK PERUBAHAN STRATIFIKASI SOSIAL MASYARAKAT SELANGOR
TITLE CUSTOMS SHAPE CHANGES IN SELANGOR SOCIETY'S SOCIAL STRATIFICATION
Keywords:
Adat Menggelar, Pembesar, Kesultanan Selangor, Istiadat Menjunjung Duli, KebudayaanAbstract
Adat menggelar membentuk perubahan stratifikasi sosial masyarakat Selangor bermula apabila Raja Lumu dinobatkan sebagai Yang di-Pertuan Besar Selangor pada November 1766. Adat menggelar merupakan antara istiadat penting dalam mengesahkan sesuatu gelaran yang diberikan oleh Sultan kepada mereka yang di lantik untuk menyandang sesuatu pangkat gelaran di sisi Istana Selangor. Hal ini tidak diketengahkan oleh J.M. Gullick (1998), Khoo Kay Kim (1985), Barbara Watson Andaya (1974), Mohd Yusof Hashim (2001), Abdullah Zakaria Ghazali (1999/ 2000), Ahmad Farhan Abdullah@Zakaria (2012, 2013, 2019) dan Paiman Keromo (1989) menyebabkan hal ehwal berkaitan adat ini tidak diketahui dan difahami. Oleh hal demikian, artikel ini bertujuan menerangkan dengan jelas adat menggelar membentuk perubahan stratifikasi sosial masyarakat Selangor yang kurang ditonjolkan dalam disiplin sejarah supaya diketahui umum. Artikel ini akan menganalisis adat menggelar terlebih dahulu, kemudian mensistesis tatatusila kebudayaan adat menggelar. Seterusnya menilai kelayakan dan perubahan stratifikasi sosial yang berlaku kepada individu yang menerima gelaran dalam masyarakat di negeri Selangor. Sumber primer seperti Arkib Negara Malaysia, Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor, Colonial Office, Pejabat Sultan Selangor dan sumber sekunder yang digunakan bagi menjawab perkara yang dikemukakan. Secara keseluruhan adat menggelar merupakan adat yang mengandungi gabungan sosiobudaya Melayu dan Bugis sejak Raja Lumu diperaku sebagai Yang di-Pertuan Besar Selangor pada November 1766. Adat menggelar ini dikenali sebagai Istiadat Menjunjung Duli dan akan dilalui oleh mereka yang bergelar Raja Muda, Raja Bergelar, Orang-Orang Besar Istana, Orang Besar Daerah dan Dato’-Dato’ Diraja (beragama Islam dan bukan beragama Islam). Individu yang menerima gelaran di sisi Istana Selangor akan mengalami perubahan mobiliti sosial dan mempunyai keistimewaan tertentu yang tidak dimiliki oleh masyarakat lain di Selangor. Sehubungan itu, berdasarkan kepada isu yang dinyatakan di atas, mengenai adat menggelar pembesar ini, maka artikel ini akan mengetengahkan hal ehwal mengenai adat ini yang terdapat di negeri Selangor.
Downloads
References
Abdul Kadir N.C Mohamad. 2019. Batu Tarsilah: Peranan Istana Sebagai Skriptoria Salasilah Kesultanan Brunei Pada Abad Ke-18 dan 19 dalam Prosiding Seminar Majlis Ilmu 2019. Manuskrip Islam Mercu Tanda Ketamadunan Umat. Pusat Sejarah Brunei, Negara Brunei Darussalam. halaman 30.
Abdullah Zakaria Ghazali. 1999/2000. Institusi Kesultanan Selangor. Seri Alam 5 : 59-77.
Ahmad Farhan Abdullah Zakaria & Mohd. Samsudin. 2019. Pembentukan Istilah dan Stratifkasi Aristokrat Melayu Selangor Era Sultan Salehuddin, Sultan Selangor Pertama, 1766-1782. Akademika 89(2), Julai 2019.
Ahmad Farhan Abdullah@Zakaria. 2018. Memohon jawatan Orang Besar Selangor 1898-1938. halaman 128. Dalam Pemerintahan Beraja di Alam Melayu Merentas Zaman, (editor) Ramlah Adam. Dewan Bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur.
Ahmad Farhan bin Abdullah@Zakaria. 2012. Pentadbiran Mukim di Klang, 1874-1942 : Tugas dan Penglibatan Penghulu. Purba, 31, 29-57.
Ahmad Farhan bin Abdullah@Zakaria. 2013. Menyelusuri Jawatan Raja Bergelar dan Orang Besar Selangor dalam Pentadbiran Raja Selangor, 1766-1942. Purba, 32, 54-93.
Ala’uddin Suleiman Shah. 1928. Peranan Peraturan Nasihat Bagi Ikatan Raja-Raja dan Panduan Orang Besar. Klang.
Barbara Watson Andaya. 1974. The Installation of the first Sultan of Selangor in 1766M” dalam JMBRAS, vol.XLVII, Pt. 1.
Buku Panduan Istana. Buku Peranan Duli Yang Maha Mulia Sultan Selangor, halaman 3.
Buyong Adil. 1981. Sejarah Selangor, Kuala Lumpur. Dewan Bahasa dan Pustaka.
Draf buku Adat Istiadat Diraja Selangor. Disember 2002. (Milik Y.A.M. Tengku Aris Temenggong – Tengku Dato’ Setia Muhammad Yusof ibni Almarhum Sultan Alaeddin Suleiman Shah – Penasihat Adat istiadat Diraja Selangor).
J. M. Gullick, 1998. A History of Selangor 1766-1939. Kuala Lumpur: Falcon Press.
Jabatan Penerangan Selangor. 1961. Buku Cenderamata Pertabalan Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah, 28 Jun 1961. Kuala Lumpur. Bahan dalam buku cenderamata ini dikumpul oleh Y.D.M Engku Panglima Raja – Raja Nong bin Raja Husin.
Jelani Harun. Asal-Usul Raja, Negeri dan Adat Istiadat Kesultanan Perak: Beberapa Variasi dalam Pengekalan dan Penyimpangan Sumber Tradisi dalam Sari - International Journal of the Malay World and Civilisation 29(1) (2011):3- 353. Hlm. 8.
Kamus Dewan Edisi Keempat, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, cet. 4, 2010
Khoo Kay Kim, 1985, “Raja Lumu/ Sultan Salehuddin in The Founding Of The Selangor Dynasty” JMBRAS. Vol. 58, pt. 2.
Mesyuarat Kedua Penggal Kedua Dewan Negeri Selangor Tahun 2019. 29 Julai 2019 dan 31 Julai 2019 di akses di laman sesawang http://dewan.selangor.gov.my/question/orang-besar-daerah/
Mohd Yusoff Hashim. 2001. Dari Luwu’ ke Darul Ehsan : Kesultanan Selangor. Kolej Islam Melaka. Melaka.
Muhamad Adha Abd Jalil. 2021. Sultan Alaúddin Suleiman Shah – Payung Kesentosaan Negeri Selangor. Akademi Jawi Malaysia. Kuala Lumpur.
Paiman Keromo. Sejarah Adat Istiadat Kesultanan Negeri Selangor. 21 Januari 1989. Rumah Universiti, Universiti Malaya Kuala Lumpur. Kertas kerja 6. Kolokium Sejarah Selangor Darul Ehsan – Sejarah dalam proses pembangunan.
Peter Slim, Kamus Bahasa Indoensia Kontemporer, (Jakarta: Modern English Press, 1995), 36
R. O. Winstedt. (1934). “A History of Selangor”. Journal of the Malayan Branch. Vol. XII, Pt. III.
R. O. Winstedt. (1938). the Malay Annals of Sejarah Malaya. Journal of the Malayan Branch. VOL. XVI, Pt III.
Raja Ali Haji. 1982. Tuhfat al-Nafis, Kuala Lumpur: Fajar Bakti.
Raja Chulan ibni Raja Hamid. 1963. Misa Melayu. Astaka Antara. Kuala Lumpur.
S. M. Middlebrook, J. M. Gullick and C. A. GIBSON-HILL. Yap Ah Loy (1837-1885). Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society. Vol. 24, No. 2 (155), Yap Ah Loy (1837-1885) (July, 1951), pp. 1-127 (127 pages). Published By: Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society
Sidi Gazalba, Pengantar Kebudayaan. (Jakarta: Pustaka Antara, 1968), 119.
SP. 79/2, Sejarah Dato' Ungku Kelang Dengan Negeri Selangor. Salinan yang diberikan oleh Y.D.H To’ Engku Abdul Jalil bin To’ Engku Abdul Rani.
SP. 79/3, Memorial Presented On Behalf Of His Highness Tungku Badar Shah, Tungku Panglima Besar Of Selangor, Concerning His Right And Claim To Be Appointed Raja Muda Of Selangor.
SP.212/24/1. Arkib Negara Malaysia. Peratoran Adat Istiadat Bersiram Tabal serta Kemahkotaan Duli Yang Maha Mulia Sultan Musa Ghiathuddin Riayat Shah, Sultan Selangor, 4 November 1943.
SSF/Malay Miscellaneous 3071/1895, Peraturan Kerajaan Selangor Darul Ehsan, Arkib Negara Malaysia.
Syed Alwi Sheikh Al-Hadi. 1960. Adat Resam dan Adat Istiadat Melayu. Dewan bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur.
Undang-Undang Tubuh Kerajaan Selangor, 1959. Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor.
Wan Muhammad Amin bin Wan Muhammad Said., Kenang-Kenangan Selangor, suntingan Mardiana Nordin, Kuala Lumpur:Yayasan Karyawan. 2020.
Zainal Abidin Borhan, 2020. “Adat dan Budaya dalam Kenang-kenangan Selangor”, dalam Mardiana Nordin dan Arba’iyah Mohd Noor (ed.), Siri Kajian Naskhah Kesultanan Melayu - Kesultanan Melayu Selangor. Dewan Bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur. hlm. 242-263.
Dato’ Mohamad Yaakob bin Dato’ Ismail, Dato’ Penggawa Permatang Maha Bijaya Kuala Selangor, Orang Besar Daerah Kuala Selangor, 2005-kini. 2018. Cafe Kopitiam, Pekan Kuala Selangor. Temubual, 16 Januari 2018.
Raja Dato’ Abdul Hamid bin Raja Haji Nong, Engku Maha Kurnia Sri Amar Diraja, Orang Besar Istana, 2005-kini. 2017. Kediamannya di Bukit Tinggi, Klang. Temubual, 20 Julai 2013.
Raja Kobat Salehuddin ibni Almarhum Raja Muda Musa, Waris Negeri Perak dan Pakar Adat Istiadat Seri Saguntang. 2016. Kediaman Taman Melawati. Tembual, 20 Mac 2016,
Tengku Dato’ Dr. Jamaluddin bin Tengku Mahmud Shah, Tengku Orang Kaya Maha Bijaya Sepang, Orang Besar Daerah Sepang, 2005-kini. 2017. Kediaman Rasmi YDM Tengku Orang Kaya Maha Bijaya Sepang. Temubual, 16 Mei 2017.
Tengku Dato’ Setia Muhammad Yusof Shah ibni Almarhum Sultan Alauddin Suleiman Shah, Tengku Aris Temenggong Selangor, Anak Raja Bergelar, 1937-2018. 2010. Kediamannya di Kampong Istana, Klang. Temubual, 17 Mac 2013.
Tengku Dato’ Setia Ramli bin Tengku Shaharuddin, Tengku Sri Wangsa Diraja, Orang Besar Istana, 2005-kini. 2021. Kediamannya di Seksyen 9, Shah Alam. Temubual, 20 April 2021.
Tengku Muhammad Yusof Shah ibni Almarhum Sultan Alauddin Suleiman Shah, Tengku Aris Temenggong Selangor, Anak Raja Bergelar, merangkap Penasihat Adat Istiadat Diraja Selangor, 1937-2018. 2013. Kediamannya di Kampong Istana Alam Shah, Klang. Temubual, 17 Mac 2013.
Tengku Sulaiman Shah Alhaj adalah Tengku Laksamana Selangor merangkap Ketua Adat Istiadat Diraja Selangor di Pejabat Kelana Jaya pada 8 September 2021.
To’ Engku Abdul Jalil bin To’ Engku Abdul Rani, Dato’ Orang Kaya To’ Engku Hulu Langat, Orang Besar Daerah Hulu Langat di Pejabat Orang Besar Daerah Hulu Langat, Bangi pada tahun 2014.
The Star. 3 Mac 2005. Five Sworn in for Palace Duty. https://www.thestar.com.my
Malaya Tribune, 7 February 1931, halaman 7. Death of Dato Lee Kong Lam, J.P yang di akses di laman sesawang https://eresources.nlb.gov.sg
The Straits Times, 5 May 1948, Page 8. Installation of Selangor's Major Chiefs. https://eresources.nlb.gov.sg
Berita Harian, 22 August 1959, halaman 2. PARAS Bela Keturunan Di-Raja yang di akses di laman sesawang https://eresources.nlb.gov.sg
Berita Harian, 30 June 1961, halaman 1, Anugerah untok pembesar-pembesar yang di akses di laman sesawang https://eresources.nlb.gov.sg
Berita Harian, 14 April 1965, Page 5. Upachara Junjong Duli di-Istana Perak, https://eresources.nlb.gov.sg
Berita Harian, 15 March 1967, halaman 10, Tiga Dato Kehormat mengadap Sultan lepas istiadat. https://eresources.nlb.gov.sg
Published
How to Cite
Issue
Section
Copyright (c) 2022 The Sultan Alauddin Sulaiman Shah Journal (JSASS)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.